Key Takeaways:

• นักจิตวิทยาพยายามเข้าใจบุคลิกภาพ ผ่านการให้คนจำนวนมากประเมินคำคุณศัพท์ต่างๆ (เช่น เป็นคนชอบเข้าสังคม) ว่าตนเองมีลักษณะตามคำคุณศัพท์เหล่านั้นมากน้อยเพียงใด
• ผลการประเมิน ได้บุคลิกภาพออกมา 5 ด้าน คือ การเปิดตัว ความรับผิดชอบ ความมั่นคงทางอารมณ์ การใส่ใจผู้อื่น และการเปิดรับ และจากที่วิจัยเพิ่มเติม สามารถรวมได้เหลือ 2 ด้าน คือ ด้านความมั่นคง และความยืดหยุ่น เรียกสองด้านนี้ว่าอภิลักษณะ (Metatrait)
• อภิลักษณะทั้งสองนี้ เป็นพื้นฐานทฤษฎีบุคลิกภาพแบบวงกลม (Circumplex Personality Model; CPM) ซึ่งทาง Mind Analytica ได้นำมาสร้างแบบทดสอบ เพื่อแบ่งบุคลิกภาพเป็น 9 ประเภท

            คนเรามีนิสัยต่างกัน บางคนขี้กังวล ส่วนบางคนไม่ค่อยกังวลอะไร บางคนชอบความเป็นระเบียบเรียบร้อย ส่วนบางคนชอบความเป็นอิสระเสรี บางคนชอบเสี่ยง แต่บางคนชอบทำอะไรที่วางแผนล่วงหน้ามาแล้ว นักจิตวิทยาได้พยายามอธิบายความแตกต่างด้านบุคลิกภาพมายาวนาน และได้มีคำอธิบายบุคลิกภาพที่แตกต่างกันอย่างหลากหลาย ยกตัวอย่างเช่น Sigmund Freud ได้อธิบายแนวคิดบุคลิกภาพด้วยปมต่างๆ ที่มนุษย์พบในวัยเด็ก หรือ Carl Jung ได้อธิบายความแตกต่างระหว่างบุคคลออกเป็น 4 ด้านจนทำให้เกิดแนวคิด MBTI ในปัจจุบัน อย่างไรก็ตาม แนวคิดที่เป็นแนวคิดหลักทางจิตวิทยาในปัจจุบัน ที่อยู่ในวารสารทางวิชาทางจิตวิทยา คือ แนวคิดคุณลักษณะ (Trait) ที่เชื่อว่าพฤติกรรมที่แสดงออกของแต่ละคน อธิบายด้วยบุคลิกภาพที่ซ่อนอยู่ภายในแต่ละคน ถ้าเราสามารถจับรูปแบบพฤติกรรม ความชอบ ทัศนคติ ของแต่ละคนได้ ก็สามารถระบุถึงคุณลักษณะบุคลิกภาพที่อยู่เบื้องหลังภายในแต่ละบุคคลได้

            หนึ่งในความพยายามของนักจิตวิทยาเพื่อเข้าใจคุณลักษณะบุคลิกภาพที่ซ่อนอยู่ คือ การนำคำคุณศัพท์ที่ใช้อธิบายบุคลิกภาพมาสอบถามแต่ละบุคคล ว่าแต่ละคนมีคุณศัพท์เหล่านี้มากน้อยเพียงใด เช่น พูดตรงๆ ขี้เบื่อ มั่นคง ใฝ่รู้ ฯลฯ เมื่อได้รับข้อมูลจากผู้ตอบจำนวนมากแล้ว ก็นำข้อมูลมาวิเคราะห์ว่าคำคุณศัพท์ใดมีแนวโน้มที่จะตอบไปในทิศทางเดียวกัน หรือทิศทางตรงกันข้ามกัน เช่น คนที่ตอบว่าชอบเข้าสังคม จะมีแนวโน้มตอบคำว่าชอบท่องเที่ยวไปในทิศทางเดียวกัน และมีแนวโน้มตอบคำว่า เป็นคนเงียบๆ ในทิศทางตรงกันข้ามกัน พอนำข้อมูลมาวิเคราะห์ผล นักจิตวิทยาสามารถจับกลุ่มคำคุณศัพท์ได้ 16 กลุ่มบ้าง 3 กลุ่มบ้าง 6 กลุ่มบ้าง แต่ในท้ายที่สุดนักจิตวิทยาหลายกลุ่ม จากหลากหลายประเทศ ได้ข้อมูลตรงกันว่า สามารถจับกลุ่มคำคุณศัพท์ออกมาเป็น 5 กลุ่ม ซึ่งจะเรียกกันว่าทฤษฎีคุณลักษณะที่ยิ่งใหญ่ทั้งห้า (The Big Five Theory) โดยกลุ่มคำคุณศัพท์ทั้งห้า มีลักษณะดังนี้

1. การเปิดตัว (Extraversion) เป็นลักษณะของคนที่สนใจต่อสิ่งที่เกิดขึ้นในโลกภายนอก มีพลังงานเยอะในการทำสิ่งต่างๆ สนใจที่จะเกี่ยวข้อง มีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น
2. ความรับผิดชอบ (Conscientiousness) เป็นลักษณะของคนที่มีวินัยในตนเอง มีความรับผิดชอบในการทำงานต่างๆ ให้บรรลุผลสำเร็จ ชอบความเป็นระบบระเบียบ ไม่ปล่อยตัวเองไปตามอารมณ์ง่ายๆ
3. ความมั่นคงทางอารมณ์ (Emotional Stability) หรือในทิศตรงข้ามจะเรียกว่าความขี้กังวล (Neuroticism) คนที่มั่นคงทางอารมณ์จะเผชิญกับอารมณ์ทางลบ สิ่งไม่ดีที่เข้ามาในชีวิตได้อย่างมั่นคง ไม่มีอารมณ์ทางลบง่ายๆ ไม่ค่อยเครียด หรือกังวลอะไร
4. การใส่ใจผู้อื่น (Agreeableness) เป็นลักษณะของคนที่สนใจที่จะอยู่ร่วมกับผู้อื่นอย่างสันติ ใจดี ใจกว้างกับผู้อื่น สนใจที่ประสานความต้องการระหว่างผู้อื่น
5. การเปิดรับ (Openness) เป็นลักษณะของคนที่ชื่นชอบศิลปะ ชอบการผจญภัย ชอบประสบการณ์ใหม่ มีความสงสัยใคร่รู้ในสิ่งต่างๆ

            อย่างไรก็ตาม ในระยะหลังแนวคิดคุณลักษณะทั้งห้า ก็ได้รับการวิพากษ์ว่า ที่มาของคุณลักษณะทั้งห้านั้น เกิดจากการวิเคราะห์ข้อมูลที่ไม่ได้สะท้อนความเป็นจริง ที่จำกัดให้คุณลักษณะทั้งห้านั้นไม่สัมพันธ์กันเลย เช่น คนที่มีบุคลิกภาพเปิดตัว ไม่ว่าจะมากหรือน้อย จะไม่เกี่ยวข้องกับความรับผิดชอบของเขา ไม่เกี่ยวข้องกับความมั่นคงทางอารมณ์ของเขา ซึ่งมาพบในภายหลังว่าคุณลักษณะทั้งห้าแท้จริงมีความสัมพันธ์กัน เช่น คนที่มั่นคงทางอารมณ์จะมีแนวโน้มมีความรับผิดชอบด้วย พอได้ศึกษาเพิ่มเติมก็พบว่าสามารถจับกลุ่มได้เหลือสองกลุ่ม คือ

            ทฤษฎีวงกลมนี้ จะสร้างแกนที่ชื่อว่า แกมม่า (Gamma) และเดลต้า (Delta) เพิ่มขึ้นมาเพื่อใช้อธิบายคะแนนร่วมกันของอัลฟ่าและเบต้า ตามมุมต่างๆ ของวงกลม กล่าวคือ

1. อัลฟ่าบวก คือ คนที่มีระดับอัลฟ่าสูง เบต้าปานกลาง เป็นคนที่มั่นคงทางอารมณ์ แรงจูงใจ และสังคม มีการปรับตัวได้ดี มีแรงจูงใจในตนเองที่ดี
2. แกมม่าบวก คือ คนที่มีระดับอัลฟ่าสูง เบต้าสูง เป็นคนที่จุดเด่นที่มีความสุข ช่วยเหลือสังคม เปิดกว้างเรียนรู้สิ่งต่างๆ
3. เบต้าบวก คือ คนที่มีระดับอัลฟ่าปานกลาง เบต้าสูง เป็นคนที่พร้อมเปลี่ยนแปลงต่อประสบการณ์ใหม่ๆ สิ่งใหม่ๆ สร้างความสัมพันธ์กับผู้อื่นได้ดี
4. เดลต้าลบ คือ คนที่มีระดับอัลฟ่าต่ำ เบต้าสูง เป็นคนที่หุนหัน ค้นหาสิ่งตื่นเต้น มีเพื่อน และสังคมเปิด รู้จักคนจำนวนมาก
5. อัลฟ่าลบ คือ คนที่มีระดับอัลฟ่าต่ำ เบต้าปานกลาง เป็นคนที่ควบคุมตนเองไม่ค่อยเก่ง อาจจะมีแนวโน้มหงุดหงิดได้ง่าย 
6. แกมม่าลบ คือ คนที่มีระดับอัลฟ่าต่ำ เบต้าต่ำ เป็นคนที่ไม่ค่อยสนใจเข้าสังคม มีอาการซึมเศร้าได้ง่าย ระแวดระวังในสิ่งต่างๆ 
7. เบต้าลบ คือ คนที่มีระดับอัลฟ่าปานกลาง เบต้าต่ำ เป้นคนที่ยอมตามในด้านความสัมพันธ์กับผู้อื่น เฉยชาไม่ค่อยสนใจคนอื่น
8. เดลต้าบวก คือ คนที่มีระดับอัลฟ่าสูง เบต้าต่ำ เป็นคนที่ไม่ค่อยใช้อารมณ์ ควบคุมตนเองได้ดี ปฏิบัติตามกฎระเบียบของสังคมอย่างเคร่งครัด

            จากจุดเด่นของทฤษฎีนี้ ทาง Mind Analytica เล็งเห็นว่าสามารถนำอภิลักษณะจากทฤษฎีบุคลิกภาพแบบวงกลมนี้ มาแปลงให้เป็นการวัดบุคลิกภาพแบบประเภท (Type) ได้ ซึ่งจากการแบ่งคนเป็น 8 กลุ่มด้านบนแล้ว สามารถแบ่งเพิ่มได้อีกกลุ่ม คือ 

9. คนที่มีบุคลิกภาพแบบกลางๆ ที่มีระดับอัลฟ่าปานกลาง และเบต้าปานกลาง เป็นคนที่อยู่กลางๆ มีชีวิตอย่างสมดุล ทั้งด้านการเข้าสังคม การสร้างแรงจูงใจ ความใฝ่รู้

            แน่นอนการแบ่งคนเป็น 9 ประเภทเป็นการประเภทของคนที่ง่ายเกินกว่าความเป็นจริง การแบ่งนี้เรามองว่าเป็นเพียงจุดเริ่มต้นในการเข้าใจบุคคลหนึ่ง เป็นจุดเริ่มต้นในการศึกษาคนแต่ละคนอย่างลึกซึ้ง

            ทาง Mind Analytica ได้พัฒนาแบบทดสอบบุคลิกภาพที่แบ่งประเภทด้วยทฤษฎีบุคลิกภาพแบบวงกลมขึ้น เนื่องจากว่าเป็นการแบ่งประเภทที่มีหลักฐานทางวิชาการอย่างชัดเจน เราสร้างแบบทดสอบโดยมีกระบวนการสร้างอย่างรัดกุม คุณสามารถเข้าไปทดลองวัดบุคลิกภาพของคุณได้ที่นี่

แบบทดสอบบุคลิกภาพ Circumplex Personality Model